Karayollarında, hukuki dayanaklara uygun kamera, sensör, görüntü işleme gibi çeşitli donanım ve yazılım içeren yöntemlerle denetleme ve cezalandırmanın, sabit veya mobil düzeneklerle yapıldığı sistem bütününe Elektronik Denetleme Sistemi (EDS) denir.
Can ve mal güvenliğinin temeli olan trafik akışının tanzimi için gerekli kurallara uymak ve uygulanmasını sağlamak son derece önemlidir. EDS’ler kullanılmadan önce trafik polislerinin trafik kurallarının uygunluğuyla ilgili yaptığı denetleme ve uygulamalar yetersiz kalabilmekteydi. Bu yetersiz kontrolden faydalanarak trafik kurallarını hiçe sayanlar yüzünden trafikte kural ihlalleri artmakta, can ve mal kayıpları yaşanmaktaydı.
Kurallara uymayan araçların EDS ile tespit edilmesiyle, ilgili ihlal gereğince cezai işlem uygulanmaktadır. Yapılan uygulama insan kontrolü olmaksızın tamamen elektronik ortamda gerçekleştirildiğinden gece gündüz fark etmeksizin kural ihlal tespitleri yapılabilmektedir.
EDS ile park ihlali, kırmızı ışık ihlali, yaya yolu ihlali, emniyet şeridi ihlali, ters yön ihlali, toplu taşıma araçlarının kullandığı tercihli yolların ihlali, hemzemin geçit ihlali, tramvay yolu ihlali, gabari kontrolü, plaka tanıma, hız koridoru uygulaması gibi trafikte birçok alanda elektronik denetleme yapılabilmektedir.
EDS’ler ile araç sürücülerinin asgari düzeyde trafik kurallarına uyması amaçlanmaktadır. Uygulanan trafik idari para cezalarının kural ihlallerindeki caydırıcılığa katkısı bulunmaktadır. Sistemin uygulandığı birçok bölgede kural ihlallerinde yüzde 90’a yakın azalma gözlemlenmiştir.
EDS sistemi kullanım amacına göre kamera ve sensörler kullanır. Sistem tasarlanan kural ihlallerine göre ceza ve ilgili birimlere bildirim yapmaktadır. EDS’ler yolun kenarında ve üstünde sabit direklerde olabildiği gibi uygun ekipmanlarla mobil trafik kontrol araçlarına da yerleştirilmektedir.
EDS’ler gece görüşlü yüksek çözünürlükte uzak mesafeleri görebilen lenslere sahip özel kameralara sahiptir. Kamera ile alınan dijital görüntü üzerinde görüntü işleme yapılarak aracın plakası belirlenir. Hız kontrolü aynı kamera ile yapılabileceği gibi ek radar sensörleri ile de yapılabilmektedir. Yaya yolu ihlali, tercihli yol ihlali, gabari kontrolü gibi ihlallerinin tespitlerinde manyetik loop, RF, lazer gibi birçok sensör, kameralarla birlikte çalışarak gerekli kontrolleri gerçekleştirmektedir.
EDS’de toplanarak eşleştirilen veriler dijital imza teknikleriyle güvenli bir şekilde saklanılmaktadır. Saat, tarih, konum, kural ihlali çeşidi, ihlal fotoğraflamalarını içeren veriler, kablolu özel bir ağ üzerinden EDS merkezine aktarılır.
2918 Karayolları Trafik Kanunu’na 13/02/2011 tarihinde getirilen Ek Madde 16 ve Ek cümlesi gereğince belediyeler veya sermayesinin tamamı belediyelere ait şirketler tarafından kurulacak elektronik denetleme sistemlerinin, Emniyet Genel Müdürlüğünce trafik ihlallerinin tespiti amacıyla kullanılması durumunda sistem yatırım maliyetine ulaşılıncaya kadar toplanan trafik idari para cezalarının yüzde 30’u devamında ise yüzde 15’i sistem kullanımı hizmet bedeli olarak belediyelere ödeneceği kararlaştırılmıştır.
EDS sistemleri ilk kurulmaya başladığı zamanlarda farklı belediyeler ve sistemi kuran firmalarca tuzak amaçlı para kazanmaya yönelik kurulduğu gündeme gelmiş ve ardından düzenlemelere gidilerek amacına uygun şekilde birçok noktada hizmet vermeye başlamıştır.